EINDVERSLAG DWA: 

 

NOTULEN BEWONERSAVOND DUURZAAM SLOTERVAART 19 APRIL 2023:

Er zijn ca 100 mensen aanwezig.

Slides zijn hier te downloaden

Sprekers zijn David Zuilhof van Duurzaam Slotervaart, Rianne Raat en Marieke Janssen van onderzoeksbureau DWA en Sander Willemse gebiedsregisseur energietransitie van de gemeente Amsterdam.

Opening

David Zuilhof opent de bijeenkomst. In de nieuwsbrief komt een verslag van deze avond, ook komen hierin de slides die vanavond vertoond worden. Niet alleen vervoer, industrie en landbouw stoten CO2 uit, ook de gebouwde omgeving is voor 15 % verantwoordelijk voor de uitstoot van broeikasgassen. Iedere gemeente moet een Transitie Visie Warmte maken, dus ook Amsterdam. Dit hebben wij aangegrepen om in onze wijk het heft in eigen hand te nemen. 

Overzicht van de avond

Wat zou grofweg kunnen om onze wijk van het aardgas af te halen, daar gaan we het deze avond over hebben. 

Twee voorbeelden: Het WG terrein gaat warmte halen uit het Jacob van Lennepkanaal. Oostoever is ook bezig om te onderzoeken of de Sloterplas geschikt is als warmtebron.  www.02025.nl  is een goede site om te kijken voor informatie over de Amsterdamse energietransitie. 

We kijken in eerste instantie naar ca 800 huizen, indien nodig kunnen we de hele wijk erbij betrekken (ook rondom Sierplein).

Duurzaam Slotervaart is bezig op drie niveaus (1) kleine acties in en rond huis (2) huis isoleren (3) van het gas af als buurt of individueel. Diverse acties hebben we achter de rug op niveau 1 en 2. Met deze avond gaat we kijken naar niveau 3.

David geeft het woord aan Rianne en Marieke van onderzoeksbureau DWA. Zij hebben op ons verzoek een verkenning uitgevoerd naar mogelijkheden om onze wijk aardgasvrij te maken. 

Deze avond worden enkele opties getoond. Eind Juni volgt dan de rapportage waarin input van deze avond kan worden meegenomen.

Bevindingen individuele woningen

DWA heeft vier verschillende woningen bezocht in onze wijk en de bewoners gesproken. Grootste deel heeft dubbelglas, veel woningen hebben spouwmuurisolatie, anderen opbouw (dit is ook isolatielaag). Veel woningen hebben zonnepanelen. Sommigen hebben al een warmtepomp. Sommige woningen zijn al aardgasvrij. Dit is belangrijk om te constateren: het is dus mogelijk! Het hebben van twee badkamers is relevant: hoger vermogen is nodig, twee douches moeten bijvoorbeeld tegelijk warm water kunnen leveren. In alle huizen was weinig ruimte, geen loze ruimte voor grote boiler. Eén van de woningen heeft een hybride warmtepomp (50ºC). Opnieuw bewijs dat het kan, van het gas af. (dat klopt niet helemaal, want er wordt nog wel aardgas gebruikt als het heel koud is). 

Van het gas gaan

Er zijn twee routes om van het gas af te gaan: collectief en individueel.

Collectief kan zijn: een warmtenet dat op verschillende manieren gevoed wordt: vanuit de Sloterplas, de bodem of vanuit het al bestaande warmtenet van Vattenval, dat nu gevoed wordt met warmte vanuit het AEB (Afvalverwerkingsbedrijf).

Individueel zijn de opties: warmtepomp, hybride warmtepomp, waterstof ipv aardgas (deze laatste is niet aan de orde, omdat er geen waterstofinfrastructuur gaat komen voor ons soort woonwijken)

Collectief CONCEPT 1: warmtenet 70º met warmte vanuit de Sloterplas.

Zomerwarmte wordt opgeslagen in de bodem, deze warmte wordt opgewarmd door een collectieve warmtepomp en naar huizen gestuurd. In de woningen komt een afleverset: cv ketel kan weg. CV en tapwater.

Bouwkundige maatregelen: isolatie niet nodig, maar natuurlijk altijd beter, radiatoren kunnen gewoon worden gebruikt, vloerverwarming ook, koelen via warmtenet kan niet.

PDF Informatie over onderzoek van Waternet naar aquathermie gebruik van water in de Sloterplas

 

Collectief CONCEPT 2: warmtenet 15º met warmte vanuit de Sloterplas.

Hierbij is er ook een aanvullend boilervat nodig, tapwater moet worden bij verwarmd, sommige bewoners willen dan nieuwe radiatoren omdat de bestaande het huis niet warm krijgen, isoleren is noodzakelijk. Koeling in de zomer is hiermee mogelijk.

(Sander Willemse van de gemeente vult aan: er is onderzoek gedaan door de gemeente naar Sloterplas warmte: alle wijken rond de Sloterplas kunnen ermee verwarmd worden. Wel is er een minimale participatie nodig.)

 

Individueel CONCEPT 3: buitenlucht warmtepomp

Dit is een individuele warmtepomp die warmte haalt uit de buitenlucht, warmte wordt afgegeven met lage temperatuur radiatoren of vloerverwarmen, koelen is mogelijk, dit vereist nieuwe elektrakabels in de wijk, omdat er veel elektra nodig is als iedereen dit doet.

Individueel CONCEPT 4: hybride warmtepomp

Tussenstap tussen cv ketel en helemaal van aardgas af. Hierbij wordt dus nog wel aardgas verbruikt. Geen boilervat nodig, want CV ketel blijft hangen. Koeling zou alleen kunnen als er vloerverwarming is.

Kostenvergelijking

Het kostenplaatje is op basis van 800 woningen.

Er zijn ook tussenoplossingen: tussen individuele en collectieve, deze zijn buiten dit onderzoek gelaten.

Organisatievormen

Wat zijn de organisatievormen voor de collectieve oplossingen?

Als eigenaar of gedeeltelijk eigenaar (bijv. middels een coöperatie). Je kunt het eigenaarschap delen met een energiemaatschappij of gemeente oid, zo deel je het risico. De gemeente kan goede voorwaarden geven, met marktpartij is dit moeilijker, bij allebei is het goed om 51% aandeel te houden. Een marktpartij heeft als nadeel dat ze een winstoogmerk hebben, het voordeel is dat je makkelijker geld kunt krijgen voor investeringen. Je kunt ook met gemeente en marktpartij samenwerken: dit is een complexe constructie.

Oostoever is energiecoöperatie. Het voordeel van een coöperatie: bewoners niet aansprakelijk. Oostoever is nu aan het kijken of ze een warmtenet willen. In hun wijk moet echter veel geïsoleerd, en er is weinig ruimte voor de benodigde boilervaten van bv 300/400 liter.

SLIDE voor en nadelen: groen postief, rood negatief, geel medium (zie voor meer toelichting: Slides zijn hier te downloaden

Warmtenet, hiervoor moet 70% participatie zijn in de wijk.

Hoelang duurt het van beslissing tot uitvoering warmtenet? Vaak tussen 5 en 10 jaar. Al zijn sommige voortvarende wijken in Nederland die het sneller hebben gedaan. (2 jaar vanaf beslissing tot aansluiting).

Westpoort warmte beheert het warmtenet dat al in Nieuw-West ligt. Is het niet onwaarschijnlijk dat ze nieuw warmtenet zouden steunen in onze wijk? Sander Willemse gebiedsregisseur energietransitie beantwoordt deze vraag: 

Westpoortwarmte is een constructie en bestaat voor de ene helft uit Vattenfall, voor de andere uit de gemeente Amsterdam. Nieuwbouw in Amsterdam hebben een aansluit verplichting, bestaande huizen hoeven dit niet. Maar er gaat iets veranderen. De Warmtewet komt eraan. Deze wet gaat naar verwachting inhouden dat alle warmtenetten in publieke handen komen in meerderheid (tenminste 51 %). "Publieke handen" betekent Nederlandse overheidsorganisaties (zoals bijvoorbeeld Waternet) of semioverheidsorganisaties, maar Vattenfall is dit niet (is van de Zweedse overheid).

Stadsverwarming ligt er al op twee plekken van onze wijk, gemeente stimuleert het, wanneer komt het hiernaartoe? Gemeente heeft geen voorkeur, gaat er ook niet over. Gemeente denkt wel aan warmtenetten, aansluiten bij bestaande warmtenetten of warmte uit Sloterplas halen.

Onze wijk ligt in de planning na 2030. Als er voor die tijd niks gebeurt komt na 2030 de gemeente in actie.

Als je je eigen warmtenet hebt, ben je verantwoordelijk voor alles, aanleg is duur, onderhoud kost ook, je hebt het meer in de hand, maar als er geld nodig is, moet je het zelf opbrengen. 

Gaat de gemeente dit ondersteunen? Gemeente geeft informatie, geeft subsidie (ook RVO,https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/isde/woningeigenaren/aansluiting-warmtenet) heeft netwerk en er zijn subsidies. Deze subsidie is op het moment alleen als je met de hele buurt aardgasvrij wordt.

 

— Pauze —

Tijdens de pauze was er gelegenheid om bij de vier genoemde concepten aan te geven waar je graag meer over wilde weten / waar je interesse naar uitging. En er kon via gele plakbriefjes vragen gesteld worden en opmerkingen gemaakt.

 

Waar wil men graag meer over weten?

MEESTE INTERESSE (hoeveelheid ronde stickers geplakt op de opgehangen A3 vellen)

  • (47) 70º warmtenet
  • (16) hybride warmtepomp
  • (11) buitenlucht warmtepomp
  • (10) 15º warmtenet

Op gele briefjes konden de 100 aanwezigen vragen kwijt, enkele hiervan zijn op de avond zelf beantwoord en de rest zal in de eindrapportage aan bod komen.

Hieronder een impressie van veelgebruikte woorden op de briefjes;

Vragen uit het publiek

Omdat de meeste interesse uitging naar het 70º warmtenet, is gekozen om de vragen hiervan tijdens de bewonersavond te beantwoorden.

De andere vragen zijn later schriftelijk beantwoord door DWA . Deze antwoorden kunt u onderaan deze pagina vinden.

antwoorden op vragen over het 70º warmtenet:

  • Als de warmte hiervoor uit de Sloterplas wordt gehaald dan gaat de temperatuur van de Sloterplas waarschijnlijk een halve graad omlaag in de zomer. (Dit is overigens goed nieuws in de strijd tegen blauwalg.)
  • Het warmtenet zorgt niet voor trilling of geluid in de woningen, alleen een klein kastje liefst zo dicht mogelijk bij de plek waar het warmtenet de woning binnen komt.
  • Vattenfall bepaalt de tarieven als zij het warmtenet leveren.
  • De afleverset werkt hetzelfde als een cv ketel, in de afleverset zit een warmtewisselaar, er is geen wateruitwisseling alleen warmteuitwisseling. Vanwege legionella moet de temperatuur van het water 70 graden zijn, daarom is 50 graden warmtenet geen goede optie, want die moet je zelf weer bijverwarmen en heb je alsnog zelf flinke installatie nodig.
  • Duurzaam Slotervaart maakt gebruik van kennis van andere partijen zoals woningbouwverenigingen.
  • Qua ruimte voor de collectieve warmtepomp moet je denken aan 2 à 3 zeecontainers aan techniek voor een warmtenet, deze maakt geluid en moet zo dicht mogelijk bij eerste afnemer geplaatst worden zodat er zo min mogelijk warmte verloren gaat.
  • Hoe zit het met duurzaamheid? Heel moeilijk te zeggen, hangt van veel factoren af, moet per concept worden uitgezocht, dit zou verder onderzoek vereisen. Hybride warmtepomp gebruikt gas, dus is minder duurzaam.
  • Als je de kosten uit de tabel (zie slide hierboven) terugrekent naar maandbedrag, gaat het slechts om tientjes verschil, alle concepten komen uit op tussen 200 en 250 euro per maand (uitgaande van een huis dat geheel niet geïsoleerd is en dit nog gaat doen en zonder opwek van elektriciteit uit zonnepanelen).
  • Stadswarmte, is hetzelfde als 70º warmtenet qua impact voor woning en kosten.
  • Vanwege warmere woningen (klimaatverandering) zou een systeem waarmee je ook je huis kan koelen wenselijk kunnen zijn.
  • 5000 tot 10000 investeren kunnen de meeste niet opbrengen, door middel van een collectief zouden we moeten proberen om ook degene met een kleinere portemonnee mee te nemen in de energieomslag.
  • Koelen met 70º warmtenet, is niet goed mogelijk met bestaande radiatoren, dus zou je extra vloerverwarming oid moeten nemen waarmee dit wel kan, extra leidingen, dure oplossing.

Wat is de stemming onder het publiek?

Door middel van hand opsteken wordt tenslotte de stemming onder de aanwezigen gepeild aan de hand van vijf stellingen:

  • “Het duizelt me van de technische mogelijkheden” - 2%
  • “Ik heb genoeg ruimte in mijn woning voor een andere installatie (denk aan 300L boilervat)” - 30%
  • “Ik heb al een duidelijke voorkeur voor een van de opties” - 50%
  • “Ik heb interesse in het aardgasvrij maken van mijn woning, maar zie op tegen wat ik moet regelen en wil hierin ontzorgd worden.” - 80%
  • “Ik ben enthousiast over het feit dat onze buurt van het aardgas gaat” - 90%

Volledige set Slides zijn hier te downloaden als PDF

Bent u bewoner en wilt u het eindrapport ontvangen? Deze zal eind Juni verstuurd worden via de nieuwsbrief.

Nog geen lid? meld u zichzelf aan voor de nieuwsbrief via http://eepurl.com/ipbGzw

Nagekomen bericht van DWA: Antwoorden op de gele briefjes die niet behandeld zijn op de avond zelf

ALGEMEEN

Kan je bezwaar verwachten tegen je warmtepomp geluid?

  • Het geluid dat warmtepompen produceren moet binnen wettelijke grenzen vallen. Zolang de geluidsproductie niet groter is dan de grenswaarde is het toegestaan.

(Dertig jaar) vergelijking met huidige situatie/kosten? * geen eigenaarschap * variabel tarief * vastrecht * gas/(energie)elektriciteit.

  • Een kostenvergelijking is te vinden op de slides van de bewonersavond en een verdere toelichting volgt in de rapportage.

Waarom geen lokale aardwarmte?

  • Aardwarmte kan op verschillende dieptes worden aangeboord. Hoe dieper er geboord wordt, hoe warmer. Voor een temperatuur van 70°C moet er ongeveer 2 km diep worden geboord. Momenteel is het nog niet financieel rendabel om zo’n diepe boring te doen voor deze wijk, de schaalgrootte is te klein

Oplossing per hofje. Is het slim omdat alsnog uit te zoeken?

  • In het rapport zullen de voor- en nadelen van een oplossing per hofje worden uitgewerkt.

Waarom valt Oostoever buiten de geografische afbakening van het onderzoek?

  • Oostoever is een andere buurt met een andere koplopersgroep. De huidige opdracht gaat over het gebied waar Duurzaam Slotervaart actief is. Een samenwerking tussen Duurzaam Slotervaart en Oostoever is mogelijk.

Ik zou graag wat meer willen weten over de energiecoöperatie. Doe je dat alleen als bewoners of kan dat samen met de gemeente/marktpartij? Vele jaren geleden waren coöperaties erg in, namelijk.

  • Een coöperatie bestaat doorgaans alleen uit bewoners, maar kan ook samenwerken met een gemeente of andere partijen. Het voordeel van een coöperatie is dat er door het lidmaatschap ook mogelijkheden zijn om met marktpartijen samen te werken, of dingen voor elkaar te krijgen.

Waterstof. Waarom nu al uitsluiten?

  • Op dit moment is waterstof nog niet beschikbaar in de gasleiding om huizen mee te verwarmen. Het is nog onbekend wanneer waterstof ingezet gaat worden op grote schaal in Amsterdam. Maar de verwachting is dat het in eerste instantie ingezet wordt voor de industrie en eventueel in het oude centrum waar het lastig kan zijn om bijvoorbeeld warmtepompen te plaatsen doordat er veel erg oude panden staan.

 

WARMTENET 15º

Wat betekent minder flexibiliteit met water (twee badkamers)?

  • Bij deze optie is er in de woning een warmtepomp voor ruimteverwarming en een boilervat voor tapwater. De hoeveelheid warmtapwater is afhankelijk van de grootte van de boiler, de maximale hoeveelheid is niet flexibel. Het verschil met een cv-ketel is dat een cv-ketel snel meer warmtapwater kan verwarmen, bij een boiler duurt dit erg lang als die leeg is.

Hoe verwarm ik van 15ºC naar aangename temperatuur in huis? Gas, elektra, warmtepomp?

  • Met een warmtepomp die op elektriciteit werkt. Aanvullend is er een boilervat nodig die op elektriciteit werkt voor het verwarmen van tapwater.

Wat is de onzekerheidsmarge van de kostenvergelijking?

  • Toelichting op de kostenvergelijking volgt in de rapportage.

 

BUITENLUCHT WARMTEPOMP

Maakt deze warmtepomp veel geluid?

  • Deze produceert geluid. Afhankelijk van waar deze geplaatst wordt is het bijvoorbeeld in de tuin beter of slechter te horen.
  • Er zijn wettelijke maximale grenzen voor geluidsproductie van een warmtepomp.
  • Ervaring van een buurtbewoner met warmtepomp op het dak: geen overlast in de tuin of in de zomer als er ramen open staan.

 

HYBRIDE WARMTEPOMP

Hoe lang gaat de hybride warmtepomp mee?

  • De levensduur is ongeveer 15 jaar.
  • Ervaring: wij hebben er al eentje, nog 10-15 jaar draai je op aardgas.

Conclusie: gas nodig?

  • Klopt, bij een hybride warmtepomp is er ook nog een gasketel nodig. Dit is geen gasloze oplossing, maar er wordt al wel veel op aardgasgebruik bespaard.
  • Grotere elektriciteitskabels ook nodig als (bijna) iedereen zonnepanelen plaatst?

 

WARMTENET 70º

Wat doet het met de (ºC) Sloterplas?

Collectief voorkeur, óók benieuwd naar collectief per hofje * voorkeur energiecoöperatie + samenwerking gemeente * géén Vattenfall (te commercieel & niet groen).

  • In het rapport zullen de voor- en nadelen van een oplossing per hofje worden uitgewerkt.

Meeste interesse in 70º eigen warmtenet. Wil graag meer weten over de verdeling van de kosten: hoeveel voor energie, pacht, leidingen? Verder heb ik interesse in een oplossing per hofje, en eventueel geothermie.

  • Toelichting op de kostenvergelijking volgt in de rapportage.
  • In het rapport zullen de voor- en nadelen van een oplossing per hofje worden uitgewerkt.
  • Geothermie kan op verschillende dieptes worden aangeboord. Hoe dieper er geboord wordt, hoe warmer. Voor een temperatuur van 70°C moet er ongeveer 2 km diep worden geboord. Momenteel is het nog niet financieel rendabel om zo’n diepe boring te doen voor deze wijk, de schaalgrootte is te klein.

Waarom een huis niet koelen vanuit 70º warmtenet?

  • Om te kunnen koelen is kou nodig, dit kan niet uit het warmtenet van 70°C worden gehaald. Er kan bijvoorbeeld wel worden gekozen om een airco te installeren.

Met de hete zomers van tegenwoordig lijken mij een boilervat en leidingen waar 70º doorheen gaat in combinatie met een geïsoleerd huis niet prettig. Dus 15º?

  • Het huis zal niet opwarmen door de warme leidingen en het boilervat, die zijn geïsoleerd.

Kosten per maand per woning dertig jaar: optie 1 € 222,-, optie 2 € 250,-, optie 3 € 208,-, optie 4 € 240,-.

  • Toelichting op de kostenvergelijking volgt in de rapportage.

Ik zie geen beoordeling op duurzaamheid, energie om te verwarmen is ook CO2, graag geothermie = CO2-loos.

  • Een vergelijking op CO2 volgt in de rapportage.

Hoe groot is de technische ruimte?

  • In de woning dient voor een warmtepomp een ruimte beschikbaar te zijn van zo’n 1 m2 en 2 m hoog. Een afleverset is zo’n 0,5 m2 en 0,8 m hoog. De technische ruimte die in de wijk komt te staan wanneer gekozen wordt voor een warmtenet op 70°C heeft het formaat van twee tot drie zeecontainers naast elkaar.

Hoe kunnen we gebruik maken van de kennis en professionele organisatie van Westpoort Warmte en zo ook gelijk een back-up hebben voor als er iets is met het Sloterplassysteem?

  • Hier zijn verschillende mogelijkheden voor in overleg met Westpoort. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat het warmtenet in de wijk op de Sloterplas is aangesloten op het warmtenet met warmte van Westpoort. Dit kan dan dienen als back-up en voor de piekvraag van warmte op erg koude dagen.

70º of 50º warmtenet?

  • Vanwege legionella moet de temperatuur van het water 70 graden zijn. Daarom is 50 graden warmtenet geen goede optie, want die moet je zelf weer bijverwarmen en heb je alsnog zelf een flinke installatie nodig.

Loopt het water van het warmtenet van 70º rechtstreeks door mijn radiatoren of zit daar nog een warmtewisselaar tussen?

  • Er zit een warmtewisselaar tussen in een afleverset in de woning.

Hebben we als we ons aansluiten bij warmtenet (van Vattenval) ook allemaal een eigen warmtepomp nodig? Dit in verband met trillingsgeluid van pompen. Onderschat het niet.

  • Nee, dit warmtenet levert warmte die warm genoeg is om direct de woningen te verwarmen. De warmte wordt geleverd met een afleverset in de woning.